Kiến trúc Gothic – Wikipedia tiếng Việt

Kiến trúc Gothic (hay Gothique, Gô-tích) ra đời sau thời kì kiến trúc Romanesque. Khoảng năm 1200, người châu Âu bắt đầu xây nhà thờ và cung điện theo kiểu kiến trúc Gothic. Sự khác biệt dễ dàng nhận thấy nhất giữa hai lối kiến trúc Trung cổ này là trong khi kiến trúc Romanesque theo kiểu vòm cong tròn thi kiến trúc Gothic lại theo kiểu vòm nhọn. Kiến trúc Gothic có cửa sổ nhiều hơn và kích thước cửa sổ cũng lớn hơn kiến trúc Romanesque.

Kiến trúc Gothic (hay francigenum opus) là một phong cách kiến trúc bắt đầu phát triển từ nửa sau thời Trung cổ ở Tây Âu và thịnh hành cho đến tận cuối thế kỷ 16.

Kiến trúc Gothic được biểu lộ rõ ràng nhất và đẹp nhất trong những nhà thời thánh lớn, trong những thánh đường và 1 số ít những khu công trình gia dụng. Nhiều mẫu kiến trúc nhà thời thánh còn lại đến ngày này mà trong số chúng, ngay những khu công trình nhỏ nhất cũng mang vẻ đẹp đặc trưng phần vì không có hai khu công trình kiến trúc Gothic nào lại giống hệt nhau. Rất nhiều những khu công trình lớn là những siêu phẩm kiến trúc vô giá được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa truyền thống quốc tế .

Thời kỳ phục hưng của kiến trúc Gothic bắt đầu từ giữa thế kỷ 18 ở Anh và lan rộng khắp Châu Âu trong suốt thế kỷ 19, sau đó vẫn ảnh hưởng rất mạnh trong các kiến trúc về nhà thờ và các trường đại học cho đến tận thế kỷ 20.

Thuật ngữ Gothic[sửa|sửa mã nguồn]

Những người Ý thời Phục hưng đã gọi Gotico là “Gothic”. Phong cách này ban đầu được lấy tên là Francigenum Opus, dịch nôm na là “công trình của người Pháp”, có nghĩa là “phương pháp xây dựng tại vùng Île-de-France”. Thuật ngữ “Gothic” ban đầu được sử dụng theo nghĩa xấu. Từ này xuất phát từ tên gọi những người Goth, loại người mà theo người La Mã là những kẻ “mọi rợ”. Vậy là kiến trúc Gothic, theo những người Ý ở giai đoạn Phục hưng, là tác phẩm của những kẻ mọi rợ, bởi nó là kết quả của sự đoạn tuyệt với những kỹ thuật và quan niệm thẩm mĩ Hy Lạp-La Mã.

Phần lớn những nhà khảo cổ và những sử gia thẩm mỹ và nghệ thuật đều bác bỏ đánh giá và nhận định này và chỉ ra rằng so với kiến trúc Romanesque trước đó, kiến trúc Gothic là một sự tăng trưởng thêm lên hơn là một sự đoạn tuyệt .
Dù kiến trúc Gothic được nhận ra phổ cập nhất bằng việc sử dụng những mái vòm vuốt nhọn ( ” hình cung nhọn ” theo lời những người buôn đồ vật thời cổ xưa ) nhưng người ta vẫn không hề cô đọng những nét kiến trúc đơn cử của nó ; giống như mọi phong thái khác, đều mang những đặc trưng riêng về kỹ thuật .Kiến trúc Gothic khác với kiến trúc Romanesque ở việc không sử dụng những vòm bán nguyệt, thay vào đó là nhấn mạnh vấn đề tính logic và ý nghĩa của những vòm cung nhọn .Dạng vòm cung nhọn và cung nhọn cắt nhau trên trong thực tiễn đã được sử dụng trước cả sự Open của những tòa kiến trúc Gothic tiên phong .Rất nhiều những chiêu thức thiết kế xây dựng cũng như trang trí đã được sử dụng. Sự xen kẽ của những cột trụ lớn-nhỏ tạo nên nhịp cho chính đường và làm tăng ấn tượng về chiều dài, chiều ngang. Sự tương ứng giữa chiều cao và chiều rộng của chính đường hoàn toàn có thể làm tăng cũng như giảm cảm xúc về độ cao của đỉnh vòm. Hình dạng những cột, cách trang trí đỉnh cột, tỉ lệ giữa những tầng ( vòm lượn lớn ; hiên chạy dọc phía trên, chạy quanh chính đường – triforium ; hành lang cửa số cao ), … đều tham gia vào yếu tố thẩm mĩ của kiến trúc Gothic :

• Chiều cao (nhà thờ Saint-Pierre ở Beauvais)
• Xen kẽ giữa khoảng trống và yếu tố kiến trúc (nhà thờ Đức bà Laon – Notre-Dame de Laon)
• Sự hợp nhất về không gian (nhà thờ Saint-Étienne ở Bourges)
• Sắp đặt về ánh sáng và màu sắc (nhà thờ Notre-Dame de Chartres)

Những yếu tố về kiến trúc do đó đã được đưa vào Giao hàng những điều tra và nghiên cứu về thẩm mĩ. Chúng đã từng chỉ là những công cụ nghiên cứu và điều tra. Để nâng chính đường lên cao hơn nữa, cần phải triển khai xong kỹ thuật của vòm chống ; để tăng ánh sáng và làm rỗng những bức tường, việc sử dụng vòm vuốt nhọn đã được vận dụng tốt hơn. Những cột ghép đã đồng nhất hóa khoảng trống và tạo nên một cảm xúc khá hài hòa và hợp lý về mặt thể tích .
Kiến trúc Gothic Open ở vùng Île-de-France và Haute Picardie vào thế kỷ XII. Nó nhanh gọn trở nên thông dụng ở phía Bắc sông Loire, kế đến là phía nam sông Loire và châu Âu cho tới giữa thế kỷ XVI ; thậm chí còn là cho tới thế kỷ XVII ở một số ít ít những vương quốc khác. Kỹ thuật và ý niệm nghệ thuật và thẩm mỹ của kiến trúc Gothic đã được vĩnh cửu hoá trong kiến trúc Pháp thế kỷ XVI ở 1 số ít chi tiết cụ thể và mẫu tái hiện khu công trình ; và sau đó, khi một trào lưu thay đổi, làn sóng chủ nghĩa lịch sử dân tộc Open vào thế kỷ XIX cho tới đầu thế kỷ XX, phong thái này tăng trưởng thành ” tân Gothic ” ( néo-gothique ) .Đặc trưng riêng không liên quan gì đến nhau của nó mang cả tính triết học cũng như kiến trúc. Có thể, nó đã cho thấy từ hai góc nhìn này một trong những sự triển khai xong vừa đủ nhất về mặt thẩm mỹ và nghệ thuật vào thời Trung cổ .Phong cách Gothic Open hầu hết ở vùng Haute Picardie. Nó tăng trưởng trong những thời kỳ : Gothic sơ kỳ ( thế kỷ XII ), kế đến là Gothic cổ xưa ( 1190 – 1230 ), tiếp sau đó là Gothic ánh sáng ( khoảng chừng 1230 – khoảng chừng 1350 ), và ở đầu cuối là Gothic rực cháy ( thế kỷ XV-XVI ). Vào tiến trình phục hưng, phong thái Gothic vẫn tăng trưởng ở Pháp nhưng có sự trộn lẫn giữa kiến trúc Gothic và phong thái trang trí thời Phục hưng ( nhà thời thánh Saint-Étienne du Mont ở Paris ) .Kiến trúc này lan rộng hầu hết ở vùng Tây Âu và dần suy tàn ở nhiều vùng : Gothic Angers, Normandie, …

1. Gothique primitif: tạm dịch là Gothic sơ kỳ
2. Gothique classique: tạm dịch là Gothic cổ điển
3. Gothique rayonnant: tạm dịch là Gothic ánh sáng do đặc trưng của giai đoạn này là các cửa sổ rất lớn.
4. Gothique flamboyant: tạm dịch là Gothic rực cháy do đặc trưng của giai đoạn này là những hoạ tiết trang trí mảnh và mềm mại như ngọn lửa.

Giai đoạn tiền Gothic[sửa|sửa mã nguồn]

Từ cuối thế kỷ X, những nhà thời thánh được thiết kế xây dựng theo phong thái Romanesque giống như ở hầu hết của Tây Âu : những chính đường được phủ bởi một đỉnh vòm dạng nôi ; tường dày và được bảo vệ bởi cột ốp dày ở phía ngoài. Số lượng và diện tích quy hoạnh những hành lang cửa số bị hạn chế và bên trong những tòa kiến trúc thường được trang trí bởi những bức tranh tường với sắc tố sôi động .Các sử gia nghệ thuật và thẩm mỹ lúc bấy giờ có xu thế làm giảm bớt sự đoạn tuyệt giữa phong thái Gothic và Romanesque qua việc chứng tỏ rằng kiến trúc Gothic không trọn vẹn quên đi sự thừa kế nghệ thuật và thẩm mỹ cổ đại. Các nhà điêu khắc và kiến trúc sư vẫn thường lấy cảm hứng từ những giải pháp thiết kế xây dựng La Mã .

Gothic sơ kỳ[sửa|sửa mã nguồn]

Mặc dù những yếu tố kỹ thuật được sử dụng bởi các nghệ nhân thời đó đã tồn tại từ nhiều thế kỷ trước, nhưng việc xây dựng nhà thờ công giáo Saint-Denis và nhà thờ lớn Saint-Étienne ở Sens mới được coi là những dấu mốc đầu tiên trong sự hình thành quan niệm thẩm mĩ Gothic trong lĩnh vực kiến trúc.

Những khu công trình Gothic tiên phong Open vào khoảng chừng những năm 1130 – 1150 ở vùng Ile-de-France và nhất là ở Picardie. Vào quy trình tiến độ này, sự ngày càng tăng dân số yên cầu kích cỡ những khu công trình tôn giáo cũng phải tăng theo. Tôn giáo, tín ngưỡng là sự cấu thành đa phần trong đời sống những người mộ đạo. Sự Viral của những tân tiến về kỹ thuật khiến cho việc làm có hiệu quả tốt. Cuối cùng, những thành phố và thương mại tăng trưởng, đó là nguyên do làm Open một bộ phận tư sản phong phú .

Những khu công trình tiên phong[sửa|sửa mã nguồn]

Dù được công nhận vào năm 1163 nhưng việc làm thiết kế xây dựng nhà thời thánh Saint-Étienne ở Sens đã mở màn vào năm 1135 và khiến nó được công nhận là nhà thời thánh theo kiến trúc Gothic tiên phong .Tại nhà thời thánh Notre-Dame ở Morienval đã Open vài nét của kiến trúc Gothic. Tuy nó Open trước tu viện Saint-Denis nhưng nó vẫn còn là một trong những khu công trình tôn giáo ở quá trình cuối của việc xóa bỏ một cách rõ ràng kiến trúc Romanesque .Tu viện dòng thánh Benoit ở Saint-Denis là một khu công trình trang trọng và giàu sang, toàn bộ là nhờ vào những hoạt động giải trí của Suger, trưởng tu viện từ năm 1122 đến 1151. Ông mong ước tu tạo lại nhà thời thánh cũ từ thời Charlemagne này nhằm mục đích nhấn mạnh vấn đề thêm giá trị của những thánh tích của thánh Denis : để làm điều này, ông hy vọng hoàn toàn có thể nâng chiều cao cũng như những khung cửa được cho phép ánh sáng lọt qua .Suger quyết định hành động hoàn thành xong việc thiết kế xây dựng tu viện mới của mình qua việc vận dụng phong thái mới sử dụng trong nhà thời thánh Saint-Étienne ở Sens. Năm 1140, ông cho thiết kế xây dựng mặt phía tây theo kiểu harmonique ( harmonique : hòa hợp ), lấy cảm hứng từ những mẫu của Normandie ở quá trình kiến trúc Romanesque, giống tu viện Saint-Étienne ở Caen đã cho thấy một ví dụ đẹp về mặt tiền kiểu harmonique của Normandie, đoạn tuyệt với những khối thô kệch của thời Charlemagne. Năm 1144, việc triển khai xong cung thánh của nhà thời thánh công giáo đã ghi lại sự lên ngôi của một kiến trúc mới. Áp dụng lại nguyên tắc từ hiên chạy quanh chính đường tới nhà nguyện và gấp đôi nó lên, ông đã nâng cấp cải tiến nó qua việc chọn giải pháp đặt kế nhau những nhà nguyện mà trước kia vẫn bị cô lập và ngăn chúng bằng một tường ốp đơn thuần. Mỗi nhà nguyện đều chứa những khung cửa đôi có trang bị kính màu lọc ánh sáng. Vòm cũng được vận dụng kỹ thuật đan chéo những gân cung, được cho phép phân bổ lực lên những cột đều hơn .Tác phẩm Gothic tiên phong Open nhiều trong nửa sau thế kỷ XII ở phía Bắc nước Pháp. Những giáo sĩ tự do lập tức bị lôi cuốn bởi vẻ trang trọng của một kiến trúc mới. Saint-Denis chuyển sang thời Gothic sơ kỳ : tuy nhiên, kiến trúc quá táo bạo này không được hiểu cũng như đồng ý ngay ( mặt tiền theo kiểu ” harmonique “, hiên chạy đôi, vòm cung nhọn ). Nhà thờ Saint-Étienne ở Sens là một ví dụ khác về khu công trình đi tiên phong cho bước tăng trưởng này nhưng có phần kém táo bạo hơn Saint-Denis : sự xen kẽ những cột chống ( cột lớn / nhỏ ), vòm chia 6 phần, tường vẫn còn dày – việc sử dụng những vòm chống chỉ khởi đầu thông dụng khi bước sang tiến trình Gothic cổ xưa ( mặc dầu sự Open tiên phong của nó được công nhận là vào thập niên 1150 ở Saint-Germain-des-Prés ). Tuy nhiên người ta hoàn toàn có thể nhận thấy những văn minh như việc xóa bỏ hiên chạy dọc ngang ( tạo với hiên chạy dọc ở chính đường thành hình thập giá – ” transept ” ), khiến khoảng trống trở nên hợp nhất và lượng ánh sáng thêm dồi dào. Những đổi khác ở Sens được gật đầu nhiều hơn ở Saint-Denis. Nhà thờ Sens nhận được nhiều phản hồi và nhiều tòa kiến trúc khác cũng nhanh gọn hưởng ứng ví dụ này, như ở phía Bắc sông Loire ví dụ điển hình. Nhà thờ Laon vẫn mang một hình dáng hơi ” lỗi thời ” qua việc giữ nguyên đài ngồi được nâng cao tới 4 tầng .

Gothic cổ xưa[sửa|sửa mã nguồn]

Gothic cổ điển (tiếng Anh: High Gothic) tương ứng với giai đoạn phát triển hoàn toàn và cân bằng hình dạng (cuối thế kỷ XII đến khoảng năm 1230). Người ta xây dựng gần như tất cả các nhà thờ lớn hơn: Reims, Bourges, Amiens, etc. Một số nhà thờ được xây dựng hoặc tu sửa trong các thành phố và làng mạc; hoặc là ở các tu viện, người ta tính đến việc áp dụng những nguyên lý mới ngay từ cuối thế kỷ XII. Trong các nhà thờ, cách trang trí được đơn giản hóa. Kiến trúc được tương đồng hóa: người ta từ bỏ ý tưởng xây dựng các cột xen kẽ đã từng được đánh giá cao ở Sens.

Kiến trúc Gothic hoàng gia dưới triều Capé đã tìm thấy những yếu tố cổ xưa nhất. Trong gia đoạn này, người ta mở màn biết đến tên tuổi những kiến trúc sư, đặc biệt quan trọng là nhờ những mê cung ( Reims ). Công việc kiến thiết xây dựng được hợp lý hóa. Đá được vào một chuẩn nhất định. Công trình mở màn cho thời kỳ này là Chartres, một dự án Bất Động Sản đầy tham vọng với việc nâng chiều cao thêm tới 3 tầng được triển khai khả thi nhờ có sự hoàn thành xong của những mố đỡ. Sự triển khai xong những vòm chống được cho phép xóa bỏ những đài ngồi mà trước giờ vẫn giữ vai trò này. Các vương quốc châu Âu khác khởi đầu chăm sóc tới kiểu kiến trúc mới này ( Cantorbéry, Salisbury, etc ) .

Gothic ánh sáng[sửa|sửa mã nguồn]

Thêm lần nữa, phong thái này lại được sinh ra tại Saint-Denis với việc làm gọn những phần cao của cung thánh thuộc tu viện vào năm 1231. Nó được công nhận thực sự vào năm 1240 ; những khu công trình đang trong quy trình thiết kế xây dựng lập tức quan tâm đến ” mốt ” mới này và biến hóa đôi chỗ trên bản thiết kế. Gothic ánh sáng phát triền từng bước cho tới khoảng chừng năm 1350 và lan rộng ra khắp châu Âu với 1 số ít điểm như nhau. Các kiến trúc sư người Pháp thậm chí còn đã xây đắp ở Chypre và Hungari .Các nhà thời thánh trở nên ngày càng cao. Trên phương diện kỹ thuật, việc sử dụng khung bằng đá đã được cho phép những tòa nhà có diện tích quy hoạnh rộng và hành lang cửa số lớn đến thế .

Các cửa sổ ngày càng được mở rộng, tới mức choán hết cả bức tường: những cột trong bộ xương cửa được dựng bằng đá; phần còn lại là thủy tinh, cho phép ánh sáng lọt qua. Bề mặt chiếu sáng vẫn tiếp tục được tăng nhờ sự xuất hiện của một hành lang phía trên chính đường (triforium) có đoạn được trổ thủng như ở Châlons. Ở Metz, bề mặt kính đạt tới 6496m2. Các cửa sổ, thêm vào đó, còn được trang trí bởi những họa tiết viền mảnh hết sức tinh tế nhưng không làm cản trở ánh sáng. Cửa sổ hoa hồng (Rosace) được sử dụng rất nhiều trước kia, trở thành một yếu tố không thể thiếu trong trang trí (nhà thờ Đức bà Paris, hành lang thập giá – transept; mặt tiền nhà thời Strasbourg).

Người ta đã ghi nhận một sự đồng điệu về mặt khoảng trống : những cột đều được như nhau ; nhiều nhà nguyện ở hai bên sườn cũng được cho phép tăng khoảng trống của nhà thời .Cột trụ là thứ thường được ghép nhiều nhất, có nghĩa là xung quanh được bao bởi nhiều cột nhỏ ghép lại tạo thành cụm. Tương phản với xu thế cột ghép, có một nhóm những nhà thời thánh chọn cột trụ là khối trụ, theo mô phỏng của nhà thời thánh Saint-Étienne ở Châlons .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://topatoz.net
Category: Nhà cửa