Kiến trúc xanh với sinh viên kiến trúc – Tạp chí Kiến Trúc

1. Trào lưu kiến trúc xanh và sự hưởng ứng của các KTS trong nước

Từ những thập niên 90 của thế kỷ 20, khái niệm Kiến trúc xanh ( KTX ) đã được đề xuất kiến nghị và dần trở thành khuynh hướng tăng trưởng nền kiến trúc quốc tế vững chắc. Từ một vài khu công trình được thiết kế xây dựng khởi đầu, đến nay những KTS đã phong cách thiết kế, thể nghiệm phong phú và phong phú và đa dạng ở nhiều thể loại khu công trình khác nhau .
Tuy nhiên, ở Nước Ta những năm đầu thế kỷ 21, trào lưu KTX mới phổ cập. Từ những hoạt động giải trí hội thảo chiến lược, cuộc thi … của Hội KTS Việt Nam phát động nhằm mục đích tuyên truyền, hoạt động giới nghề, chủ góp vốn đầu tư hiểu rõ về khái niệm “ Kiến trúc xanh ” đã được những KTS trong nước hưởng ứng, những tác phẩm hướng đến tiềm năng khu công trình xanh, thích ứng tốt với môi trường tự nhiên tự nhiên, tiết kiệm ngân sách và chi phí tối đa nguồn nguồn năng lượng và thích ứng với đổi khác khí hậu. Giai đoạn đầu là một số ít khu công trình gia dụng có quy mô nhỏ như quán cafe, nhà ở nhỏ, … nhưng lại giành được sự công nhận từ quốc tế với những phần thưởng lớn, có uy tín đã khiến cho toàn cảnh nền kiến trúc Nước Ta trở nên khởi sắc .
Từ những thành công xuất sắc đó, những cuộc thi quốc tế như Arcasia, FutureArc … cũng được những KTS chăm sóc nhiều hơn, giành được những hiệu quả đáng khuyến khích. Những đồ án gần đây, thay vì phong cách thiết kế rập khuôn khu công trình xanh kiểu những nước tăng trưởng, những KTS Nước Ta đã yêu cầu những cách xử lý rất riêng, sáng tạo độc đáo về khu công trình xanh ngày càng gần nhu yếu thực tiễn và bộc tộ tính địa phương rõ ràng hơn, những giải pháp thiên về công nghệ tiên tiến giảm dần, thay vào đó là những mối chăm sóc đến những yếu tố như biến hóa khí hậu, thảm họa môi trường tự nhiên như nước biển dâng, gió bão, ngập lụt …

Ảnh hưởng của Truyền thông

Trào lưu KTX đã phát triển nhanh cũng một phần nhờ công tác truyền thông. Vai trò của các trang website lớn về kiến trúc trên thế giới cũng như các hoạt động trao giải thưởng, bình chọn thường niên của Archdaily đã thu hút lượng lớn sự quan tâm của giới chuyên môn, nhất là các KTS trẻ và sinh viên kiến trúc. Có thể thấy, trước năm 2010 Việt Nam rất ít đồ án tham dự, nhưng sau các đồ án đăng kí dự thi tăng dần theo từng năm và giờ luôn nằm trong ba nước có số lượng đồ án dự thi cao nhất.

Điều này so với xã hội đã góp thêm phần tăng cường nhận thức của công chúng về KTX, góp thêm phần khuyến khích những KTS trong nước mạnh dạn hơn đi theo khuynh hướng này, từ đó tạo ra thị trường tăng trưởng kiến thiết xây dựng khu công trình xanh. Ngoài ra, những KTS có điều kiện kèm theo để khuynh hướng tăng trưởng sáng tác theo hướng KTX, với rất nhiều quy mô thành công xuất sắc, hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm học tập. Cùng với đó, hiệu ứng truyền thông online cũng tạo ra và duy trì một hệ sinh thái kèm theo KTX gồm có những loại sản phẩm “ xanh ”, công nghệ tiên tiến, dịch vụ “ xanh ”, xu thế “ xanh ” … Thị trường này càng tăng trưởng thì giá tiền của những loại sản phẩm “ xanh ” càng giảm và dễ phổ cập đến phần đông người dùng .

2. Sự ngộ nhận của sinh viên về KTX

Chạy theo trào lưu, thiếu hiểu biết về bản chất của KTX:

Trong một xã hội tiếp thị quảng cáo đa phương tiện, bên cạnh những tiện ích, KTS và sinh viên ( SV ) kiến trúc thuận tiện tra cứu thông tin nhưng điều đó cũng hoàn toàn có thể gây thụ động trong tư duy. Nếu chỉ dựa vào những hình ảnh khu công trình xanh tràn ngập trên những website, những người phong cách thiết kế thiếu bản lĩnh, kiến thức và kỹ năng trình độ không vững vàng sẽ chỉ tạo ra những mẫu sản phẩm chạy theo trào lưu, khó có những phong cách thiết kế phát minh sáng tạo, có chiều sâu. Sử dụng mạng Internet, người dùng đa phần khai thác những thông tin mới được update liên tục, thông tin về những dự án Bất Động Sản, phong cách thiết kế, những thông tin tìm hiểu thêm … nhưng hầu hết đều chung chung và rất khó xác lập được độ đáng tin cậy. Nhất là với công nghệ tiên tiến đồ họa lúc bấy giờ, những hình ảnh được tải lên mạng rất khó hoàn toàn có thể trấn áp tính chân thực. Thời gian qua, rất nhiều khu công trình hay quần thể khu công trình kiến thiết xây dựng được gắn thêm cụm từ Eco / Sinh thái, Green / Xanh trong khi thực tiễn chỉ là những khu công trình rất thông thường, đại trà phổ thông. Thậm chí những chủ góp vốn đầu tư còn cố chạy những thương hiệu, phần thưởng để Giao hàng mục tiêu quảng cáo, marketing .

Ngộ nhận dẫn đến lệch lạc tư và duy dễ dãi trong sáng tác:

Từ những nhận thức / hiểu biết chưa thực sự vừa đủ về KTX hay khu công trình xanh nên rất nhiều đồ án của SV kiến trúc chỉ đơn thuẩn là hình thức, đánh vào thị giác. Việc chạy theo trào lưu đặt tên những đồ án gắn với chữ “ Xanh ” mà chưa xử lý được những yếu tố thực chất của KTX. Các thủ pháp phủ cây xanh tràn ngập lên mái, lên tường nhờ ứng dụng “ Photoshop ” ; đục thông thoáng những khoảng trống thiếu thống kê giám sát, sử dụng vài mảng tường gạch thông gió, gạch trần, vật tư tre, vật tư tái chế cho tương thích xu thế … chỉ là phiến diện, không thể nào khỏa lấp sự thiếu vắng thực chất của KTX cần có. Đôi khi, sự lạm dụng thái quá sẽ khiến khu công trình trở nên thiếu trong thực tiễn, không thực sự xử lý được những nhu yếu sử dụng mà còn hoàn toàn có thể phát sinh những yếu tố phức tạp mới trong quản lý và vận hành khu công trình. Ngay việc giữa khu công trình xanh và KTX đôi lúc có SV còn chưa phân biệt được .

3. Bản chất kiến trúc xanh và công trình xanh (ctx)

Theo Hội đồng Công trình xanh Mỹ ( USGBC ), những hoạt động giải trí kiến thiết xây dựng thải ra gần một nửa lượng CO2 trong khí quyển. Để đối phó với thực trạng này, những năm 1990 – 1995, những giải pháp “ Công trình Xanh / Green Building ” đã được đề xuất kiến nghị và từ năm 2006 trở lại đây nó đã thực sự trở thành trào lưu lan tỏa đến nhiều vương quốc trên quốc tế. Sau CTX, khái niệm KTX mở màn được đề cập để lan rộng ra và lượng hóa Kiến trúc bền vững và kiên cố – trào lưu đã được yêu cầu trước đó. KTX là kiến trúc yên cầu phải giảm áp lực đè nén lên thiên nhiên và môi trường, giảm giải quyết và xử lý chất thải, bảo tồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên. Hay nói cách khác là kiến trúc phải thân thiện với thiên nhiên và môi trường tự nhiên, không làm phá vỡ sự cân đối tự nhiên của môi trường tự nhiên sống trên toàn cầu .
Đối với CTX thì vai trò hiệu suất cao nguồn năng lượng – giảm tiêu thụ nguồn năng lượng hóa thạch – được coi trọng số 1, tiếp sau là việc bảo tồn / Phục hồi hệ sinh thái, bảo vệ môi trường tự nhiên sống. CTX nhằm mục đích khuyến khích thiết kế xây dựng những tòa nhà nhằm mục đích đạt được nhu yếu sau :

• Thân thiện với thiên nhiên nhờ đó bảo vệ được hệ sinh thái, bảo vệ môi trường sống của con người;
• Giảm tiêu thụ năng lượng nhờ sử dụng năng lượng tự nhiên, năng lượng tái tạo, phấn đấu giảm phát thải khí CO2 đến mức 90% so với trước đây, khi đó công trình được coi là vận hành “không carbon/carbon neutral”;
• Bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt nguồn nước và vật liệu xây dựng;
• Tạo môi trường sống vệ sinh, sức khỏe cho người dân, đặc biệt người dân đô thị.

Bởi vậy, đôi lúc có những khu công trình đạt ghi nhận CTX nhưng chưa chắc đã đạt được sự đồng ý về phát minh sáng tạo kiến trúc cũng như khoảng trống kiến trúc. Ví dụ chỉ cần bất kể một khu công trình nào vận dụng những yếu tố công nghệ tiên tiến văn minh như : Hệ thống BMS, kính Low-E, Pin mặt trời, đèn Led, mạng lưới hệ thống thu và giải quyết và xử lý nước thải tái sử dụng … vào khu công trình để làm giảm thiểu sự tiêu tốn nguồn năng lượng cũng đã hoàn toàn có thể đạt ghi nhận khu công trình xanh .
Còn KTX hoàn toàn có thể hiểu là việc làm phong cách thiết kế kiến trúc để góp thêm phần tạo ra tòa nhà / khu công trình xanh. Trong đó khu công trình xanh đã được lượng hóa bằng cho điểm những tiêu chuẩn. KTX sẽ đề cập đến những nội dung rộng hơn như môi trường tự nhiên, văn hóa truyền thống, xã hội, hội đồng, dân tộc bản địa, thẩm mỹ và nghệ thuật và công suất của khu công trình … Vì vậy nhìn nhận một khu công trình vừa đủ và thỏa đáng về tiêu chuẩn KTX sẽ khó khăn vất vả và phức tạp hơn nhiều .

Một số tiêu chí/tiêu chuẩn đánh giá:

Đối với CTX có nhiều bộ tiêu chuẩn nhìn nhận, sau đây một số ít bộ tiêu chuẩn được vận dụng tại 1 số ít vương quốc và trên quốc tế :

• LEED: Leadership in Energy & Environmental Design là bộ tiêu chuẩn của Mỹ, được ban hành bởi USGBC-US Green Building Council. Đây có thể coi là bộ tiêu chuẩn phổ biến hiện nay.
• BREEAM – BRE Environmental Assessment Method là bộ tiêu chuẩn đánh giá công trình xanh đầu tiên trên thế giới, tuy nhiên chỉ áp dụng ở Anh.
• Green Star được ban hành bởi GBCA – Green Building Council of Australia, tuy nhiên chỉ áp dụng ở Úc.
• BCA Green Mark của Singapore với các tiêu chí đánh giá dành riêng cho khu vực khí hậu nhiệt đới.
• Ngoài ra còn có các phiên bản tiêu chuẩn đánh giá công trình xanh khác của Nhật Bản, Malaysia, Ấn Độ…
• EDGE – Exellence in Design for Greater Efficiencies, với các tiêu chuẩn EDGE đơn giản, dễ sử dụng.

Ở Việt Nam có các tiêu chí sau

– Hệ thống nhìn nhận và xếp hạng khu công trình xanh LOTUS được phát hành bởi VGBC – Vietnam Green Building Council .
– Các tiêu chuẩn KTX theo Hội Kiến trúc sư Nước Ta gồm có :

• Địa điểm bền vững
• Sử dụng tài nguyên năng lượng hiệu quả
• Chất lượng môi trường trong nhà
• Kiến trúc tiên tiến, bản sắc
• Tính xã hội – nhân văn, bền vững.

Sự tương đồng và khác biệt giữa KTX với các trào lưu kiến trúc gần đây

Xã hội văn minh trên quốc tế tăng trưởng nhanh dẫn đến quy trình đô thị hóa cao, ngày càng tăng những nhu yếu sử dụng nguồn năng lượng, ngày càng tăng lượng xả thải … Đi kèm với đó là sự hết sạch nguồn tài nguyên, ô nhiễm môi trường tự nhiên, tăng nhiệt độ toàn cầu, biến hóa khí hậu phức tạp. Trước tình hình đó, cuối thế kỷ 20 những tổ chức triển khai thiên nhiên và môi trường quốc tế đã có những hành động tích cực nhằm mục đích tác động ảnh hưởng đến tư duy quả đât và hình thành cương lĩnh hoạt động giải trí tăng trưởng vững chắc trong mọi nghành. Từ những kế hoạch vì sự tăng trưởng bền vững và kiên cố, những nghị định thư, công ước … nhằm mục đích gìn giữ và bảo vệ môi trường tự nhiên đã có những trào lưu kiến trúc như :

• Xu hướng kiến trúc sinh thái (Ecologic Architecture)
• Xu hướng kiến trúc sinh – khí hậu (Bioclimatic Architecture)
• Xu hướng kiến trúc hiệu quả năng lượng (Energy -Efficient Building)
• Xu hướng kiến trúc bền vững (Sustainable Architecture)
• Xu hướng KTX (Green Building, Green Architecture)

Mặc dù những khuynh hướng trên có những tiềm năng khác nhau nhưng chúng đều có sự tương quan với nhau. Tuy nhiên, 1 số ít xu thế như : kiến trúc sinh thái xanh, kiến trúc sinh – khí hậu, hiệu suất cao nguồn năng lượng chỉ tập trung chuyên sâu về một yếu tố đơn cử ; còn kiến trúc vững chắc thì cung ứng tiềm năng kế hoạch và đề cập rộng nhưng lại khó định lượng. Vì vậy sau khi trào lưu CTX Open, danh từ KTX ( Green Architecture ) cũng dần Open trong những ấn phẩm, như cuốn L’Architecture verte của James Wines ( 2000 ) hay Green Architecture – Advanced Technologies and Materials của Osman Attmann ( 2010 ). KTX có vẻ như là cụ thể hóa tiềm năng của Kiến trúc bền vững và kiên cố qua những CTX. Khái niệm hình tượng “ Xanh ” sửa chữa thay thế tuyệt vời và hoàn hảo nhất cho khái niệm vững chắc và ngày càng trở nên phổ cập hơn trên khắp quốc tế. Ngay hai nhà phong cách thiết kế Osman Attmann và Ken Yeang cũng thống nhất quan điểm này .

Lợi ích của KTX

• Về môi trường: Đây là lợi ích điển hình của KTX. KTX thúc đẩy và bảo vệ các hệ sinh thái và đa dạng sinh học, nâng cao chất lượng không khí và nước, giảm chất thải rắn và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên. Theo các chuyên gia của Hội đồng xanh thế giới, nếu so sánh với một công trình thương mại thông thường thì công trình xanh sẽ sử dụng ít hơn 26% ít năng lượng, chi phí bảo trì ít hơn 13% và lượng phát thải nhà kính ít hơn 33%.
• Về kinh tế: Có rất nhiều lợi ích kinh tế từ KTX, bao gồm giảm chi phí trong quá trình vận hành công trình như: Chi phí điện, nước, rác thải… và khả năng thu hồi vốn tiền đầu tư xây dựng cũng nhanh hơn. Điều này là vấn đề quan tâm lớn của chủ đầu tư và người sử dụng.
• Về xã hội: Lợi ích xã hội của KTX ngày càng thể hiện rõ rệt. Kiến trúc xanh sẽ tạo môi trường thân thiện cho người sử dụng ở nhiều khía cạnh, bao gồm chất lượng không khí trong nhà tốt hơn, tối ưu hóa sự thoải mái mọi công năng trong công trình.

4. Lồng ghép KTX vào giảng dạy cho SV kiến trúc

Môi trường kiến thiết xây dựng đóng một vai trò quan trọng trong việc làm biến hóa khí hậu, do mức tiêu thụ 40 % vật tư tự nhiên trong nền kinh tế tài chính toàn thế giới, tiêu thụ nguồn năng lượng quản lý và vận hành lớn và lượng khí thải carbon … Tuy nhiên, người phong cách thiết kế không chỉ đơn thuần chú ý quan tâm đến yếu tố nguồn năng lượng mà còn cần chăm sóc đến những điều kiện kèm theo đặc trưng của từng khu vực, vị trí địa lý để vận dụng những giải pháp xanh, những công nghệ tiên tiến xanh tương thích với điều kiện kèm theo kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống, xã hội. Muốn KTX thực sự đi vào thực tiễn rất cần chăm sóc đến truyền thống văn hóa truyền thống địa phương để có những kế hoạch, giải pháp quy hoạch kiến trúc tương thích với từng vùng miền. Đáp ứng được những yếu tố văn hóa truyền thống, tập quán hoạt động và sinh hoạt truyền thống cuội nguồn, nhu yếu thiết thực đời sống chính là cơ sở để có được sự đồng thuận của hội đồng, hướng tới việc người dân tự nguyện tham gia vào việc gìn giữ môi trường tự nhiên và lan tỏa những giải pháp KTX. Đối với Nước Ta, tỷ suất dân cư khu vực nông thôn lớn, những giải pháp phong cách thiết kế cũng cần tương thích với năng lực thu nhập của dân cư, việc kiến thiết xây dựng cần đơn thuần, phát huy tối đa những nguồn lực tại chỗ, sử dụng những vật tư địa phương, dễ quản lý và vận hành, thuận tiện sử dụng …
KTX là chiêu thức phong cách thiết kế để tạo ra khu công trình xanh ( từ những khâu phong cách thiết kế, thiết kế xây dựng, quản lý và vận hành, bảo trì và phá dỡ ) để giảm thiểu ảnh hưởng tác động tới thiên nhiên và môi trường và đạt hiệu suất cao sử dụng tài nguyên trong suốt vòng đời của khu công trình. Để tạo ra những khu công trình xanh, ngoài những giải pháp KTX, cũng cần sự góp phần rất nhiều của những giải pháp kỹ thuật tiết kiệm ngân sách và chi phí nguồn năng lượng cho những mạng lưới hệ thống như : Điều hòa không khí, chiếu sáng, sử dụng nước …

Để SV kiến trúc hoàn toàn có thể thực sự phong cách thiết kế những khu công trình phân phối tiêu chuẩn KTX cần bổ trợ thêm những kiến thức và kỹ năng mới, cách khu công trình ứng xử với khí hậu và môi trường tự nhiên, biết ứng dụng phát minh sáng tạo những tác dụng nghiên cứu và điều tra, KHCN tiên tiến và phát triển nhằm mục đích nâng cao hiệu suất cao sử dụng nguồn năng lượng. Đối với bậc đào tạo và giảng dạy ĐH những nhu yếu nhận thức về KTX chỉ dừng lại ở việc biết và nắm được những nguyên tắc cơ bản để vận dụng vào trong những đồ án phong cách thiết kế kiến trúc. Những kỹ năng và kiến thức kỹ năng và kiến thức nâng cao, có tính đặc trưng sẽ được nâng cao hơn trong những bước đào tạo và giảng dạy và hành nghề tiếp theo. Yêu cầu cơ bản nhận thức so với loại sản phẩm giảng dạy được tưởng tượng như sau :

• Hiểu biết cơ sở về Sinh thái học: Giúp người thiết kế hiểu được quan hệ gắn bó giữa kiến trúc với các môn khoa học về cuộc sống;
• Hiểu biết về môi trường và BĐKH, nhận thức được những hiểm họa, những nguy cơ rủi ro và những vấn đề đang nghiên cứu sự thích ứng;
• Các nội dung lĩnh vực kiến trúc có liên quan đến KTX;
• Khả năng thực hành lồng ghép KTX vào trong thiết kế kiến trúc, phù hợp với xu hướng kiến trúc trên thế giới và điều kiện Việt Nam;
• Ứng dụng các giải pháp KHCN xây dựng về xử lý không gian, công nghệ – kỹ thuật, lựa chọn vật liệu, thiết bị… sử dụng, vận hành trong công trình.

Các giải pháp thiết kế

Để kiến thiết xây dựng những khu công trình xanh theo xu thế KTX, người phong cách thiết kế thường sử dụng 2 giải pháp phong cách thiết kế chính là :
– Giải pháp phong cách thiết kế thụ động : Thực hiện bằng những giải pháp quy hoạch, kiến trúc, vật tư … KTX để tiết kiệm chi phí nguồn năng lượng thì thường cần thiên về những giải pháp này như :

• Sử dụng cấy xanh trên mái và mặt tiền.
• Kiến trúc 2 lớp vỏ.
• Sử dụng vật liệu nhẹ, tái chế, dễ di chuyển.
• Không gian mở, liên thông.
• Vật liệu thô mộc.
• Hạn chế tiêu thụ năng lượng.

– Giải pháp phong cách thiết kế dữ thế chủ động : Thực hiện bằng sử dụng những thiết bị, công nghệ tiên tiến văn minh … Các giải pháp này tương quan đến những trang thiết bị kỹ thuật khu công trình, điều này KTS cần phối hợp với những kỹ sư công nghệ tiên tiến để lựa chọn những giải pháp tương thích vận dụng trong khu công trình như :

• Thiết bị ĐHKK làm mát/sưởi cho công trình
• Thiết bị chiếu sáng tiết kiệm năng lượng, cảm biến tắt bật đèn, đèn Led…
• Thiết bị sử dụng nước tiết kiệm, xử lý nước thải, thu hồi nước mưa..
• Các công nghệ thiết bị tiên tiến khác…

– Ứng dụng những công nghệ phần mềm để kiểm chứng
Như đã nêu ở trên, để đánh khu công trình xanh thì có rất nhiều tiêu chuẩn. Tuy nhiên để tương thích với SV kiến trúc và dễ sử dụng trong kiểm tra nhìn nhận giải pháp phong cách thiết kế thì hoàn toàn có thể sử dụng mạng lưới hệ thống tiêu chuẩn mở của EDGE để nhìn nhận hiệu suất cao :

• Đánh giá nhất quán về hiệu suất công trình;
• So sánh với trường hợp cơ sở tại địa phương;
• Phù hợp với các ưu tiên của quốc gia và quốc tế;
• Hỗ trợ thiết kế công trình xanh hơn dựa trên dữ liệu bối cảnh và địa phương;
• Là cơ sở mạnh mẽ để các nhà chuyên môn đo lường và cải tiến danh mục thiết kế.

Tuy hệ tiêu chuẩn này cũng chưa hoàn toàn đáp ứng các yêu cầu sáng tạo của KTS nhưng sử dụng đơn giản và cũng đặt ra mục tiêu rõ ràng và yêu cầu một công trình phải giảm được tối thiểu 20% nhu cầu tiêu thụ của mỗi loại: năng lượng, nước và năng lượng hàm chứa trong, vật liệu.

Tài liệu tham khảo:
1. Phạm Đức Nguyên. Công trình xanh & các giải pháp kiến trúc thiết kế công trình xanh. NXB Trí thức. 2014
2. Phạm Đức Nguyên. Trao đổi về đào tạo kiến trúc xanh ở Việt Nam: Người thiết kế kiến trúc cần trang bị những kiến thức gì?. Tạp chí kiến trúc. 2017
3. Building green cities by Singapore Management University JULY 6, 2018
4. Nguyễn Minh Đức, luận văn thạc sỹ kiến trúc công trình “Sự phát triển của trào lưu kiến trúc xanh Việt Nam dưới tác động của truyền thông”, Đại học Kiến Trúc Hà Nội, 2019.
5. Tài liệu giảng dạy khóa học “Thiết kế theo Kiến trúc sinh khí hậu và Tài nguyên hiệu quả” của IFC, 2019.

TS.KTS Vương Hải Long
Trưởng Khoa Kiến trúc – ĐH Kiến trúc Hà Nội

( Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 05-2019 )

Source: https://topatoz.net
Category: Nhà cửa